- అసాధారణమైన పరిస్థితులలో మాత్రమే చేయాలి
- మార్గదర్శకాలను ప్రస్తావిస్తూ సుప్రీంకోర్టు కీలక ప్రకటన
న్యూఢిల్లీ : న్యాయ ప్రయోజనాల కోసం వేరే రాష్ట్రంలో కేసు దాఖలు చేసినప్పటికీ, హైకోర్టులు, సెషన్స్‌ కోర్టులు ముందస్తు అరెస్టు బెయిల్‌ మంజూరు చేయగలవని, అది అసాధారణమైన పరిస్థితులలో మాత్రమే చేయవలసి ఉంటుందని సుప్రీంకోర్టు పేర్కొంది. ఒక రాష్ట్రంలో నేరం జరిగితే మరో రాష్ట్రంలో ఎఫ్‌ఐఆర్‌ నమోదైన కేసుల్లో ముందస్తు బెయిల్‌కు సంబంధించిన మార్గదర్శకాలను ప్రస్తావిస్తూ సుప్రీంకోర్టు ఈ ప్రకటన చేసింది. ‘‘ప్రాదేశిక అధికార పరిధి వెలుపల నమోదైన ఎఫ్‌ఐఆర్‌కు సంబంధించి న్యాయ ప్రయోజనాల కోసం ఒక పౌరుని జీవించే హక్కు, వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛను పరిరక్షించే రాజ్యాంగపరమైన ఆవశ్యకతను పరిగణనలోకి తీసుకుని, హైకోర్టు లేదా సెషన్స్‌ కోర్టు తాత్కాలిక రక్షణ రూపంలో పరిమిత ముందస్తు బెయిల్‌ మంజూరు చేయాలి.’’ అని జస్టిస్‌ బీవీ నాగరత్న, జస్టిస్‌ ఉజ్జల్‌ భుయాన్‌లతో కూడిన ధర్మాసనం పేర్కొంది. అటువంటి సందర్భాలకు మార్గదర్శకాలను నిర్దేశిస్తూ, దరఖాస్తుదారులు ప్రాదేశిక అధికార పరిధిని కలిగి ఉన్న హైకోర్టును ఆశ్రయించలేనట్లయితే వారు సంతృప్తికరమైన సమర్థనను అందించాలని సుప్రీంకోర్టు పేర్కొంది. ప్రాణానికి తక్షణ ముప్పు, వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ, శారీరక హాని, జీవిత స్వేచ్ఛను ఉల్లంఘించడం గురించి భయపడటం వంటివి మధ్యంతర రక్షణ కోసం దరఖాస్తుదారులు ఉదహరించగల కారణాలలో ఒకటి అని బెంచ్‌ పేర్కొంది. అటువంటి రక్షణ కోసం మొదటి తేదీన దర్యాప్తు అధికారి, దర్యాప్తు సంస్థకు తెలియజేయాలని కూడా పేర్కొంది. అటువంటి అధికారాలను దుర్వినియోగం చేయకూడదని అత్యున్నత న్యాయస్థానం హెచ్చరించింది. స్పష్టమైన కారణాలు లేకుండా బెయిల్‌ పిటిషన్లు దాఖలు చేయడానికి నిందితులు వేరే రాష్ట్రానికి వెళ్లలేరని స్పష్టం చేసింది. ‘‘ఫోరమ్‌ షాపింగ్‌ ఆర్డర్‌ ఆఫ్‌ ది డే కావచ్చు, ప్రాదేశిక అధికార పరిధి భావనను వాడుకలో లేకుండా చేయవచ్చు. అందువల్ల, నిందితులకు ముందస్తు బెయిల్‌ దాఖలు చేసిన ప్రదేశానికి మధ్య ఉన్న ప్రాదేశిక సంబంధాన్ని హైకోర్టు పరిగణనలోకి తీసుకోవడం (ఇది) అవసరం.’’ అని జస్టిస్‌ నాగరత్న అన్నారు. ఫోరమ్‌ షాపింగ్‌ అనేది వ్యాజ్యం ఎంపిక చేసిన కోర్టులో కేసులను విచారించే పద్ధతిని నిర్వచిస్తుంది, ఇది వారికి అనుకూలంగా తీర్పును అందించే అవకాశం ఉంది. వరకట్నం కేసు (ప్రియా ఇండోరియా వర్సెస్‌ కర్నాటక రాష్ట్రం) విచారణ సందర్భంగా సుప్రీంకోర్టు తీర్పు వెలువడిరది. మార్చిలో రాజస్థాన్‌లో ఎఫ్‌ఐఆర్‌ నమోదు చేసిన ఇండోరియా పిటిషన్‌పై సుప్రీంకోర్టు నోటీసు జారీ చేసింది, అయితే ఆమె నిందితుడు-భర్తకు బెంగళూరు జిల్లా న్యాయమూర్తి ముందస్తు బెయిల్‌ మంజూరు చేశారు. ప్రియా ఇండోరియా తరఫున సీనియర్‌ న్యాయవాది కె. పాల్‌ వాదనలు వినిపిస్తూ, ఈ అంశంపై వివిధ హైకోర్టులు భిన్నాభిప్రాయాలు వచ్చాయని, దీనిని సుప్రీంకోర్టు పరిష్కరించాల్సిన అవసరం ఉందని అన్నారు. ఎఫ్‌ఐఆర్‌ దాఖలు చేయని ప్రాంతంలో నిందితులు కోర్టును ఎందుకు ఆశ్రయించారో హైకోర్టు స్పష్టంగా చెప్పాలని సుప్రీంకోర్టు ఈరోజు పేర్కొంది. ‘‘మరొక రాష్ట్రంలో (ది) ఎఫ్‌ఐఆర్‌ నమోదు చేయబడినప్పుడు (ది) కోర్టును ఆశ్రయించడానికి గల కారణాలను తప్పనిసరిగా నమోదు చేయాలి. వివరంగా పరిగణించాలి’’ అని సుప్రీంకోర్టు స్పష్టం చేసింది. గోవాలో ఒక వ్యక్తి ఒకరిని ఇనుప రాడ్‌తో కొట్టి, ఆ తర్వాత రాయ్‌పూర్‌కు పారిపోయే ఉదాహరణను బెంచ్‌ ఉదహరించింది. ‘‘మేము ముందస్తు బెయిల్‌ రక్షణ చట్టపరమైన ఫ్రేమ్‌వర్క్‌, పరిణామాన్ని పరిగణించాము’’ అని న్యాయస్థానం పేర్కొంది. ముందస్తు బెయిల్‌ ఆధారంగా 1980 నాటి గుర్బక్ష్‌ సింగ్‌ సిబ్బియా & ఓర్స్‌ వర్సెస్‌ స్టేట్‌ ఆఫ్‌ పంజాబ్‌ కేసును బెంచ్‌ ప్రస్తావించింది. ఆ సమయంలో, హైకోర్టు, సెషన్స్‌ కోర్టులు ముందస్తు బెయిల్‌ మంజూరు చేయడానికి లేదా కొట్టివేయడానికి తమ విచక్షణాధికారాలను వినియోగించుకునేటప్పుడు తప్పనిసరిగా అనుసరించాల్సిన ఎనిమిది మార్గదర్శకాలను సుప్రీంకోర్టు నిర్దేశించింది. మార్గదర్శకాలలో, ముందస్తు బెయిల్‌ పిటిషన్ల విషయంలో కోర్టులు తమ అధికారాలను వినియోగించుకునేటప్పుడు జాగ్రత్తగా, తగిన జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలని ఉన్నత న్యాయస్థానం పేర్కొంది. బెయిల్‌ కోసం దరఖాస్తు చేసుకునే వ్యక్తి తప్పనిసరిగా నాన్‌-బెయిలబుల్‌ నేరానికి అరెస్టు చేయబడటానికి సహేతుకమైన భయాన్ని కలిగి ఉండాలని, దానిని కోర్టు నిష్పక్షపాతంగా అంచనా వేయాలని కూడా పేర్కొంది.